Nie ma katalogu istotnych spraw dziecka. Jest to pojęcie nieostre. W orzecznictwie i doktrynie przyjmuje się, że to są sprawy dotyczące przykładowo: wyboru przyszłego zawodu a także szkoły i zajęć dodatkowych, zmiany miejsca zamieszkania i pobytu, zmiany imienia i nazwiska dziecka, sposobu leczenia, wyjazdu dziecka poza granice RP, decyzji w sprawie wydania paszportu. Są to zatem ważne sprawy, które dotyczą sytuacji dziecka, są związane z pieczą nad dzieckiem (opieką, wychowaniem, kształceniem) oraz z majątkiem dziecka. W przypadku braku porozumienia rodziców co do istotnych sprawach dziecka rozstrzyga sąd.
Choć orzecznictwo co do właściwości sądu w sprawie o rozstrzygniecie istotnej sprawy dziecka w trakcie trwania sprawy rozwodowej nie jest jednolite (czy sąd opiekuńczy czy sąd prowadzący sprawę rozwodową), wydaje się, że najbardziej trafne jest stanowisko, że wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy, który prowadzi sprawę rozwodową. Kwestia ta jest istotna, gdyż wydanie postanowienia przez sąd rejonowy w sprawie, w której wyłącznie właściwy jest sąd okręgowy powoduje, że postępowanie obarczone jest wadą nieważności.
Właściwość sądu prowadzącego sprawę o rozwód wynika z art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (zwanego dalej krio) w zw. z art. 445 (1) kodeksu postępowania cywilnego zwanego dalej kpc,  zgodnie z którym sąd rozwodowy rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. Stosowanie do art. 97 krio „Jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich jest obowiązane i uprawnione do jej wykonywania. Jednakże o istotnych sprawach dziecka rodzice rozstrzygają wspólnie; w braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy.” W toku sprawy o rozwód funkcję sądu opiekuńczego sprawuje sąd rozwodowy. Rozstrzyganie o istotnych sprawach dziecka jest elementem wykonywania władzy rodzicielskiej. Z kolei zgodnie z art. 445 (1) § 1 kpc  „Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej lub o kontaktach stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.” Sąd Apelacyjny w Poznaniu w postanowieniu z dnia 30.09.2013r. w sprawie I ACz 1586/13 (publik. lex nr 1416262 oraz http://orzeczenia.poznan.sa.gov.pl) na skutek zażalenia na postanowienie XII Ns 193/13, gdzie Sąd Okręgowy w Poznaniu pomimo prowadzonej sprawy o rozwód uznał się niewłaściwy do rozstrzygnięcia o istotnej sprawie dziecka – wyborze szkoły, uchylił zaskarżone postanowienie i wskazał, że „Zgodnie z § 1 art. 445 (1) k.p.c. jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron lub o ustalenie kontaktów z nimi. Przepis ten koreluje z art. 58 § 1 k.r.o., zgodnie z którym w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem małżonków. W trakcie sprawy o rozwód sąd rozpatrujący ją przejmuje bowiem funkcje sądu opiekuńczego. Władza rodzicielska obejmuje zaś obowiązek i prawo rodziców do wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka oraz do wychowywania go. Trafnie więc podnosi skarżący, że wybór szkoły dziecka przez strony jest z jednym z elementów jej wykonywania, kluczowym dla rozwoju małoletniego, o której powinien, w sytuacji braku porozumienia rodziców, rozstrzygnąć sąd rozwodowy.”  Dalej w uzasadnieniu Sąd Apelacyjny wskazał, że pismo nazwane wnioskiem o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, powinno być uznane za wniosek o udzielenia zabezpieczenia w toku postępowania rozwodowego poprzez wydanie orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej stron w toku postępowania rozwodowego. Sąd wskazał, że możliwość wydania takiego orzeczenia wprost zaś wynika z art. 445 (1)  § 1 zdanie 2 k.p.c. Aprobująco o tym kierunku wykładni tj. rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka przez sąd rozwodowy w trybie zabezpieczenia wypowiedział się też J. Pawliczak w artykule „Sąd właściwy do rozstrzygania o istotnych sprawach dziecka w toku procesu o rozwód lub separację, MOP 2019, nr 1, s. 19 i n”. Podobne stanowisko wyraził też Sąd Okręgowy w Kielcach w wyroku z dnia 24.06.2020r. w sprawie II Ca 630/20.   Należy także wskazać na  art. 755 § 1 kpc, zgodnie z którym  jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni.
Opłata od wniosku o zabezpieczenia na dzień 26.08.2020r. wynosi 100 zł.

Sylwia Zaręba
Radca prawny
Tel. 694 190 468
www.radca-poznan.eu