Roszczenie o zapłatę zachowku powstaje, gdy uprawniony nie otrzymał go w
innej postaci niż powołanie do spadku. Nadto uprawnieni do zachowku mogą być także spadkobiercy dochodzący
do dziedziczenia, jeżeli ich udział w spadku nie pokrywa należnego im zachowku.
Zgodnie z
art. 991 par. 1 kodeksu cywilnego (zwanego dalej k.c.) uprawnieni do
zachowku są:
-
małżonek
- zstępni
( np. dzieci spadkodawcy)
- rodzice
spadkodawcy
Warunkiem prawa
do zachowku w przypadku wyżej wskazanych osób jest to, aby były one uprawnione
do dziedziczenia z ustawy. Np. zgodnie z
art. 931 par. 1 k.c. dziecko dziedziczy z ustawy po zmarłym rodzicu, zatem
należy mu się zachowek.
Nie
są uprawnione do zachowku:
- osoby uznane za niegodnych,
- osoby, które zrzekły się
dziedziczenia,
-osoby wydziedziczone
przez spadkodawcę,
- małżonek, który został wyłączony od
dziedziczenia w trybie art. 940 k.c.
Wysokość zachowku
Zachowek
odpowiada wartości połowy lub dwóch trzecich udziału spadkowego, który
przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Prawo do dwóch trzecich
udziału spadkowego mają tylko osoby małoletnie lub trwale niezdolne do pracy.
Obliczając
wysokość zachowku ustalamy czystą wartość spadku tj. od aktywów odejmujemy
długi spadkowe. Nie uwzględniamy jednak zapisów i poleceń, choć stanowią one
długi spadkowe. Do spadku doliczamy także darowizny, ale nie wszystkie. Nie doliczamy do spadku:
- drobnych darowizn zwyczajowo w danych
stosunkach przyjętych,
- darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od
otwarcia spadku
- darowizn na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi
do zachowku
- darowizn
dokonanych przed zawarciem małżeństwa, jeżeli zachowek obliczany jest dla
małżonka
- jeżeli
zachowek obliczany jest dla zstępnego, nie uwzględniamy darowizn uczynionych przez spadkodawcę w czasie, kiedy
nie miał zstępnych. Nie dotyczy to
jednak wypadku, gdy darowizna została uczyniona
na mniej niż trzysta dni przed urodzeniem się zstępnego.
Przykład
1: Po spadkodawcy spadek odziedziczyło dwóch
pełnoletnich synów A i B, jeden z nich tj. B otrzymał za życia spadkodawcy
darowiznę o wartości 100.000zł. W spadku nie pozostały żadne wartościowe
przedmioty. W tej sytuacji A ma prawo żądać zachowku od B. Do spadku
należy zaliczyć wartość dokonanej darowizny w wysokości tj. 100.000zł. A ma prawo żądać od B kwoty
25.000zł ( ¼ z kwoty 100.000zł).
Przykład
2: Spadkodawca miał dwóch pełnoletnich synów A i B oraz żonę, zostawił
testament, w którym do spadku powołał tylko syna A. Za
życia dokonał darowizny domu o wartości 300.000zł na rzecz syna A. W spadku pozostał drugi dom o wartości 600.000zł. W tej sytuacji prawo do zachowku ma B oraz żona spadkodawcy.
Ponieważ zgodnie z art. 991 par. 1 k.c. udział każdego ze spadkobierców, gdyby
dziedziczyli z ustawy wynosiłby 1/3.
Zachowek zaś wynosi ½ tego co by
otrzymali w spadku, należny zachowek to 1/6 wartości spadku. Wartość spadku wynosi 900.000zł ( 600.000+
300.000 - zaliczamy darowiznę na rzecz A). Zachowek B i żony spadkodawcy wynosi
po 150.000zł ( tj. 1/6 kwoty 900.000).
Zaliczanie
darowizn na poczet należnego zachowku
Na należny zachowek zalicza się zapis
windykacyjny oraz darowiznę dokonaną przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do
zachowku.
Przykład: Spadkodawca miał syna A i B, do spadku powołał tylko B. Za życia
podarował B samochód o wartości 50.000zł. Spadek stanowi dom o wartości
300.000zł, doliczmy na potrzeby zachowku wartość darowizny w kwocie 50.000zł.
Zatem na potrzeby zachowku substrat spadku wynosi 350.000zł. B dziedziczyłby z
ustawy spadek o wartości 175.000zł, ale zachowek wynosi ½ tej kwoty, co stanowi 87.500zł. Teraz należy
zaliczyć na poczet zachowku darowiznę dokonaną na rzecz B w kwocie 50.000zł.
Zatem B ma roszczenie do A o zachowek w kwocie 37.500zł ( 87.500zł – 50.000zł).
Przedawnienie roszczenia o zachowek
Roszczenie
uprawnionego z tytułu zachowku przedawnia się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. Roszczenie
przeciwko osobie obowiązanej do uzupełnienia zachowku z tytułu otrzymanych od spadkodawcy zapisu
windykacyjnego lub darowizny przedawnia
się z upływem lat pięciu od otwarcia spadku. www.radca-poznan.eu
 
|